3 succesfactoren voor duurzame ontwikkeling in 2019

Stel je werkt bij een samenwerkingsorganisatie voor boeren in Nepal. De boeren schrikken van de gevolgen van klimaatverandering: modderstromen verwoesten dorpjes, de moessonregens vallen steeds heviger uit de hemel en de gletsjers smelten in rap tempo. De boeren zijn bezorgd en nemen zelf maatregelen om zich aan het nieuwe klimaat aan te passen, maar dit is niet voldoende. Hoe zorg je ervoor dat je in gesprek raakt met de overheid en de urgentie van klimaatverandering onder de aandacht brengt? Hoe bereik je belanghebbenden en hoe vergroot je kennisdeling onder boeren? En zijn er fondsen die hierin kunnen ondersteunen?

Enter Both ENDS. Both ENDS kent routes naar een plek aan tafel met de overheid en adviseert hoe je dit proces het beste aanpakt. Ook koppelt Both ENDS je aan een vergelijkbare organisatie (in bijvoorbeeld Bolivia) om ideeën en kennis uit te wisselen. Deze peer-to-peer uitwisseling geeft je inzicht hoe de boerenorganisatie in Bolivia stapje voor stapje klimaatadaptatie aan de kaak heeft gesteld, waardoor je de moed erin houdt. In de loop der jaren oefen je via het netwerk van Both ENDS invloed uit op de grote spelers (bijvoorbeeld de Wereldbank en het Groene Klimaatfonds), zodat er in de meest kwetsbare gebieden van Nepal meer geld beschikbaar komt voor klimaatadaptatie.

Verbindingen leggen
Bovenstaand voorbeeld illustreert de werkwijze van Both ENDS, een Nederlandse NGO die sinds de jaren ’80 actief is op de thema’s milieu, klimaat en armoedebestrijding. Both ENDS is een netwerk- en kennismakelaar: ze verbindt maatschappelijke organisaties en helpt met toegang tot informatie, fondsen, overheidsinstanties en overkoepelende organisaties.

Ik interviewde Annelieke Douma, die onder andere de thema’s klimaatadaptatie en waterbeheer in haar portfolio heeft, en kwam er achter wat maakt dat Both ENDS effectief en onmisbaar is in haar werk.

Succesfactoren Both ENDS
Succesfactor 1: Ondersteuning op organisatieniveau
Both ENDS’ core business is het versterken van en samenwerken met voornamelijk maatschappelijke organisaties op het zuidelijk halfrond die zich inzetten voor duurzaamheid, sociale gelijkheid en het naleven van mensenrechten. Hiermee onderscheidt de aanpak van Both ENDS zich van NGO’s die een programma-of projectgerichte aanpak hebben.  Doordat Both ENDS zich langdurig verbindt aan organisaties en hun institutionele capaciteit versterkt, voorkom je een ‘jojo-effect’: veel resultaat tijdens een lopend project, maar na afronding stort het weer in elkaar.

Succesfactor 2: Lokale context als uitgangspunt
Both ENDS werkt hoofdzakelijk samen met organisaties die de belangen van mens en milieu behartigen. Deze organisaties kennen de lokale opgaven, weten waar de kansen liggen en staan in direct contact met de mensen ‘on the ground’. “Uitdagingen rondom waterbeheer en klimaatadaptatie zijn context-specifiek en vragen om context-specifieke oplossingen”, aldus Douma. “Er is geen ‘one-size-fits-all’-oplossing en dat is waarom het zo belangrijk is om samen te werken met het maatschappelijk middenveld dat de lokale omstandigheden, kennis en behoeften goed kent.”

Het probleem is dat grote water- en klimaatprojecten veelal voorbij gaan aan lokale kennis en initiatieven en onvoldoende rekening houden met bestaande machtsverhoudingen of specifieke gevolgen voor bepaalde bevolkingsgroepen. Neem het voorbeeld van klimaatfinanciering. Douma: “Geld dat het nieuwe Green Climate Fund beschikbaar stelt, wordt in grote porties verdeeld. Een relatief kleine milieu- of vrouwenorganisatie in bijvoorbeeld Indonesië die belangrijk werk verricht op het gebied van klimaatadaptatie kan daar dan geen aanspraak op doen, want zij beschikken niet over de capaciteit om aan al het papierwerk te voldoen. Het geld komt dus terecht bij overheden of grote internationale organisaties. Dit is volgens ons niet de manier om duurzame effecten te behalen, want het geld komt veel te weinig terecht waar het echt nodig is en werkt soms zelf averechts. Douma: “Middelgrote organisaties  hebben allerlei mogelijkheden om de toegang tot klimaatgeld te vergroten, en wij maken ons hier hard voor door beleid te beïnvloeden en door groepen te ondersteunen hun stem te laten horen.”

Succesfactor 3: Integrale aanpak
Het is een open deur, maar daardoor niet minder waar: het belang van een integrale aanpak. Probleem is dat er soms in projecten door externe factoren zoveel druk ligt om zichtbare en snelle resultaten te behalen, dat er geen tijd, geld of aandacht is om ‘the bigger picture’ te bestuderen. Een goedbedoeld project kan dan desastreuze gevolgen hebben.

Een voorbeeld: In het kader van een klimaatproject dat ontbossing tegen wil gaan, wordt een bos afgesloten om de bomen te beschermen. Omwonenden, die afhankelijk waren van dit bos, zijn niet betrokken noch gecompenseerd. Noodgedwongen moeten zij verkassen naar nabijgelegen gebied, waar de omvang van het bos vervolgens snel afneemt. Daarnaast ontstaan er conflicten tussen de eerdere en nieuwe bewoners.

Hoe zorg je ervoor dat er voldoende aandacht is voor het grotere geheel? Both ENDS heeft zelf veel kennis in huis, zowel van fysische onderwerpen (zoals milieu, water, en landgebruik) als van sociale aspecten (zoals mensenrechten, landrechten, of de positie van vrouwen). Hierdoor zijn de risico’s van interventies beter te overzien en is het makkelijker om deze al bij de start van het project onder de aandacht te brengen.

Maar bovenal – en dan zijn we weer terug bij succesfactor 1 en 2 – is er veel tijd en kennis te winnen door de verbinding aan te gaan met organisaties die al een heel goed beeld hebben van de complexiteit aan aspecten en relaties binnen een bepaalde context. Zo kunnen we de positieve en negatieve gevolgen van onze acties sneller en beter overzien.

Dat laatste klinkt goed en is ook een mooi voornemen voor 2019: laten we af en toe even stilstaan en nadenken over wat de gevolgen zijn van onze acties. Om vervolgens met vertrouwen de goede richting in te slaan, op naar een betere wereld.